نگهداری سوابق کتابخانه

سلام. چند روزی است که به پاکسازی بخش خدمات فنی کتابخانه مشغول هستم و در این اکتشافات به موارد بسیار جالبی برخورد کرده ام مانند: آرشیو بسیار به هم ریخته و نامرتب نامه های اداری کتابخانه از حدود ۴۰ سال پیش تا کنون٬ تعداد متعدد دفاتر ثبت که تمامی آنها ناقص و نصفه نیمه هستند٬ چندیدن جلد کتاب بسیار قدیمی که نمی دانم آیا چاپ سنگی هستند یانه؟ از دوستان و همکاران عزیز کتابدار تقاضای کمک و همفکری دارم:
 آیا اصولا باید تمامی نامه های اداری کتابخانه را نگهداری کرد ؟(حتی نامه های اداری شخصی پرسنلی که بازنشسته شده اند) اصولا آیا این نوع مدارک جزو آرشیو محسوب می شوند و نحوه نگهداری آنها به چه صورت باید باشد؟

پی نوشت: نکته جالبی که بد نیست دوستان دیگر هم بدانند این است که چند جلد کتاب قدیمی که شماره ثبت آنها به حدود سی یا چهل سال قبل بر می گردد در توده ای از پلاستیک های مخصوص آشغال به طرز وحشتناکی باند پیچی شده بودند و اما در کنار اینها مقداری اوراق اداری و پاکت نامه و کاغذ کاربن و این جور وسایل به دقت و ظرافت خاصی نگهداری شده بودند. (بدون سوگیری)

سخنرانی علمی

همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب (ویژه کتب خریداری شده از دو نمایشگاه کتب کاربردی دانشگاهی- آذرماه ۱۳۸۵ و بیستمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران- اردیبهشت ۱۳۸۶) کتابخانه دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی سخنرانی علمی با عنوان " تاثیر وب پنهان  (Invisible Web) در دسترسی به پایگاههای اطلاعات بیومدیکال" توسط جناب آقای دکتر یزدان منصوریان, دانش آموخته دانشگاه شفیلد انگلستان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران, راس ساعت 10 صبح روز شنبه مورخ 12/3/86 در محل کتابخانه دانشکده بهداشت  ایراد می گردد. ورود برای همه علاقمندان آزاد است.

آدرس: تهران- خیابان قدس - خیابان پورسینا- دانشگاه علوم پزشکی تهران- دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی- ساختمان سبز- طبقه سوم- کتابخانه

وظایف گمشده کتابداران ۲

آنچه که باعث شد قسمت دوم این مطلب را بنویسم واکنش های متفاوت همکاران کتابدار به مطلب آقای مرادی بود٬ البته همگی این دوستان حق دارند٬ نباید پیشداوری کرد اما به نظر می رسد بهترین راه حل ممکن همان است که آقای مرادی هم به آن اشاره کردند ٬ شاید کمیته فنی کتابداری کتابخانه مرکزی (البته اگر اختیاراتی در این زمینه داشته باشد) بتواند این مشکل و مشکلاتی مانند این را تا حدودی حل نماید. با احترام به نظرات تمامی دوستان٬ بدیهی است که نباید بین نیروهای جدید و قدیم خط قرمز کشیده شود٬ اما آنچه هم اکنون در کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی جریان دارد به نظر می رسد فرایندی توام با موازی کاری و عدم هماهنگی حتی در کتابخانه های دانشکده ای است. حتی بدون تحقیقات گسترده و با نگاه مختصری به آنها٬می توان احساس کرد که اولین و اساس ترین مشکل این کتابخانه ها کمبود یا عدم توزیع مناسب نیروی انسانی کتابدار است. آنچه توسط بنده مطرح شد تنها اشاره ای به این مسئله مهم بود که شخصا به شدت درگیر آن هستم٬ اگر مدیریت محترم وبلاگ احساس می کنند که طرح چنین مباحثی موجب خدشه وارد شدن به وجهه علمی وبلاگ است٬ از نظر بنده حذف مطب ارسالی مربوطه بلامانع است٬ اما اگر این وبلاگ برای ایجاد ارتباط نزدیک کتابداران دانشگاه ایجاد شده است بنابراین حرف ها را باید زد. می دانم حل چنین مشکلاتی ممکن است وقت گیر و بعضا به ضرر یا نفع برخی افراد ذینفع باشد (شدیدا بدون سوگیری) لیکن اگر همگی با هم سعی کنیم از موانع عبور کنیم مطمئنا موفق تر خواهیم بود تا اینکه هر کسی به تنهایی به فکر نجات خودش باشد.

وظایف گم شده کتابداران

با سلام. می دانم که اکثر همکاران و کتابداران عزیز این روزها هر یک به نحوی درگیر نمایشگاه کتاب و خرید منابع و غیره... هستند. اما برای من به عنوان یک کتابدار همیشه سوالاتی مطرح بوده که زیاد بی ربط هم به نمایشگاه کتاب نیستند و آن شرح وظایف کتابداران است خصوصا آن قسمتی که مربوط به کارهای سفارشات و نمایشگاه کتاب است. به نظر می رسد در اکثر کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی شرح وظایف روشنی برای کتابداران وجود ندارد یا اگر هست ارثیه سالها پیش است که به همان صورت باقی مانده و تقریبا غیر قابل تغییر است. البته این مسئله از زوایای گوناگون باید مورد بررسی قرار گیرد. درست است که در این وبلاگ مجال پرداختن به مسایلی این چنینی وجود ندارد و اصولا از نظر آیین نامه ای هم نباید وارد جزئیات صنفی شد اما سوال من این است که بالاخره این مشکلات را چه مرجعی باید حل کند آیا باید منتظر سازمان مدیریت و برنامه ریزی بمانیم تا چنین شرح وظایفی را برای ما بنویسد یا منتظر مقامات دیگر در دانشگاه باشیم و انتظار داشته باشیم آنان مشکل ما را حل کنند یا کماکان مانند گذشته به شیوه های غیر رسمی و متعارف آن را حل نماییم و یا اینکه انتظار داشته باشیم کتابخانه مرکزی دانشگاه به عنوان متولی این کار حداقل به مطرح کردن موضوع بپردازد. ناهماهنگی در چارت سازمانی کتابخانه ها و پست های کتابداران هم در کنار عدم وجود شرح وظایف روشن علی الخصوص برای مستخدمین جدیدتر مشکلات بیشتری بوجود می آورد. به عنوان مثال:آیا باید فهرستنویسی و نمایه سازی منابع را یک غیر کتابدار(در مقطع دیپلم) انجام دهد (بدون اساعه ادب به کتابداران عزیز تجربی) و در کنار آن کارهای ثبت منابع و آماده سازی را یک کارشناس کتابداری انجام دهد؟
آیا تدوین شرح وظایف مدون و متمرکز توسط کتابخانه مرکزی و ابلاغ آن به کتابخانه های تابعه تا حدودی این مشکلات را حل نخواهد کرد؟ مثال فوق تنها یکی از مشکلات موجود است٬ مطمئنا نتایجی که از چنین تقسیم کاری بوجود خواهد آمد به هیچ عنوان به نفع کتابخانه ها نخواهد بود. آیا کتابخانه مرکزی تا کنون موجودی کتابخانه ها را در نرم افزارهای آنان از نظر صحت و سقم ورود اطلاعات و معضلات و مشکلات آنها را بررسی کرده است؟ ممکن است نتایج بسیار اسف باری را بدست آید!

راهنماهایی برای کتابداران پزشکی

به عنوان یک کتابدار غیر پزشکی که دست سرنوشت ما را به جمع کتابداران پزشکی هدایت نمود به قول معروف برای  Up To  Date بودن و آشنایی با مراجع و منابع پزشکی خصوصا پایگاه ها و منابع کتابشناختی در جستجو بوده و بنا بر اصل کمترین کوشش و بیشترین نتیجه (نمی دانم این اصل از کیست؟!) همیشه بدنبال منابع مختصر و مفید هستم٬ القصه پس از این همه مقدمه چینی می خواهم بگویم که این راهنمای جستجو در Pub Med برای کتابداران غیر پزشکی ممکن است مفید باشد. (امیدوارم همکارانی که در این وبلاگ در این زمینه اطلاعات و تجارب مفیدی دارند٬ اطلاع رسانی نمایند) همچنین این وبلاگ هم که فایل مذکور را از آن گرفتم اطلاعات خوبی در زمینه منابع و مراجع پزشکی دارد و این هم وبلاگ دیگری در رابطه با کتابداری پزشکی از دانشجویان خوب تبریز.

در همین رابطه سایت وزرات بهداشت هم تعدادی راهنما دارد از جمله:

                                     راهنمای استفاده از سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NLM)

                                                     راهنمای استفاده از سایت pub Med

                                                      لیست تمامی راهنماهای موجود

مطلبی هم درباره Md Consult بخوانید که دانشگاه علوم پزشکی تهران هم به تازگی به این پایگاه دسترسی برقرار کرده است. وقتی برای اولین بار در دوره های آموزشی کتابخانه مرکزی با این پایگاه آشنا شدم آنچنان محو این پایگاه شدم (در حالیکه این پایگاه بیشتر برای پزشکان مفید است!!) که تصمیم گرفتم حتما مطلبی درباره آن در وبلاگ بنویسم اما بدلیل مشغله کاری(!) موفق نشدم لیکن خوشبختانه یکی از دانشجویان کتابداری پزشکی مطلب جامعی درباره این منبع نوشته است٬ آن را از وبلاگ کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی بخوانید.

وبلاگ و کتابداران... بخش دوم

در اولین پستی که در این وبلاگ نوشتم قول دادم که در مطالب بعدی بیشتر درمورد وبلاگ در کتابداری و اطلاع رسانی صحبت کنم. در این قسمت به طور مختصر به برخی مزایای وبلاگ در کتابخانه ها و برای کتابداران خواهم پرداخت.

کتابداران باید دانش خود را همگام با پیشرفت فناوری و علوم مختلف, به روز نگه دارند. بنابراین با ظهور پدیده‌های جدید, کتابداران می توانند به سرعت و سادگی از مزایای این پدیده ها استفاده نمایند. برخی فواید وبلاگ برای کتابداران و کتابخانه ها عبارتنداز:

۱- کتابداران با مطالعه یا مشارکت در تهیه وبلاگ می‌توانند سطح آگاهی‌های علمی و تخصصی خود را افزایش دهند و دانش خود را در اختیار دیگر همکاران خود نیز قرار دهند.

۲- کتابخانه‌ها, انجمن‌های ملی و بین‌المللی کتابداری و سازمان‌های وابسته می‌توانند برای اطلاع‌رسانی سریع‌تر, از این امکان استفاده کنند.

۳- وبلاگ برای کتابخانه‌های کوچک‌تر مانند کتابخانه‌های عمومی کوچک, آموزشگاهی, دانشکده‌ای و تخصصی, اهمیت بیش‌تری دارد- خصوصاً در مواقعی که سازمان مادر قادر به تهیه وب‌سایت یا اختصاص محیطی در شبکه برای این کار نباشد.

۴- وبلاگ برای معرفی خدمات و منابع کتابخانه مفید است٬ عدم نیاز به فضای اختصاصی در شبکه, رایگان بودن خدمات اکثر خدمت‌دهنده‌های وبلاگ‌نویسی, سرعت و سهولت انتشار, امکان تعامل با خوانندگان و دریافت نظرات آن‌ها, سادگی و بی‌نیازی از مهارت‌های برنامه‌نویسی از مواردی هستند که به ترویج وبلاگ‌نویسی در میان کتابداران کتابخانه­ها کمک می­کنند.

۵- مدیران کتابخانه­ها با کم‌ترین هزینه و نیروی متخصص می­توانند از وبلاگ برای اشاعه اخبار و اطلاع‌رسانی در باب خدمات و بازاریابی برای ارائه خدمات خود استفاده کنند.

۶- با استفاده از امکانات تعامل دو جانبه در وبلاگ، کاربران می­توانند در هر زمان با کتابداران کتابخانه در ارتباط باشند و پیشنهادها و نظرات خود را منعکس کنند؛ کتابداران هم به این وسیله می­توانند پاسخگوی سؤالات کاربرانی باشند که توانایی مراجعه حضوری به کتابخانه را ندارند یا به علت دوری راه, از این کار امتناع می‌کنند.

۷- کتابخانه‌ها می­توانند اخبار جالب و روزآمد را به وب‌سایت کتابخانه اضافه کنند. این نوع وبلاگ‌ها نیازی به گستردگی زیاد ندارند و هرکتابخانه‌­ای‌ می­تواند با توجه به خط‌مشی‌ها و اهداف خود, بخشی از فعالیت‌ها و خدمات خود را از طریق این پدیده جدید به اشتراک بگذارد.

  در پایان باید به این نکته اشاره کرد که وبلاگ‌ها دارای پتانسیل مفید بسیار بالایی برای کتابخانه‌ها هستند. کتابداران دانشکده ها و بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شما نیز می توانید براحتی از این امکان در کتابخانه خود استفاده نمایید. اینهم یک نمونه : وبلاگ کتابخانه دانشکده بهداشت

دائرة المعارف پزشکی اسلام و ایران

فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳٨۲ شمسی تصمیم به انتشار دائرة المعارفی با عنوان " دائرة المعارف پزشکی اسلام و ایران" گرفته است. در اهداف این دایره المعارف معرفی افراد یا سازمانهایی که هر یک، بصورت خرد یا کلان در ایجاد استحکام و گسترش پزشکی اسلامی نقشی به عهده داشته اند, کتاب ها و آثار مهم پزشکی اسلامی نیز ذکر شده که جا دارد آن را بسط دهند و کتابخانه ها را نیز در آن به صورت مستقیم ذکر نمایند. ضمناً نظرات کتابداران این حوزه حتماً کمک بسزایی در جامعیت مدخل ها و صحت محتوایی مقالات و نیز اطلاع رسانی در جامعه پزشکی خواهد نمود.  اینجا کلیک نمایید و مدخل های این دایره المعارف را به دقت مشاهده نمایید.

مدخلهای این مجموعه شامل گیاهانی با خواص دارویی (چه در متون متقدم و چه در متون معاصر) ،پزشکان، داروشناسان ،گیاهدارو شناسان، محققان علوم پزشکی (از آغاز اسلام تا کنون)، موسسات و سازمانهای پزشکی، بیماری ها و روش های درمان بیماری ها، کتابها و متون متقدم پزشکی اسلامی(به زبانهای مختلف) و در نهایت اصطلاحات پزشکی اسلامی است.

 ترتیب مقالات دائرة المعارف پزشکی اسلام و ایران الفبایی بوده و تعداد واژگان در هر مقاله نیز به طور متوسط دوهزار پیش بینی شده است. مقالات این دائرة المعارف به صورت تخصصی تهیه و در انتهای هر مقاله منابع آن ذکر می شوند تا مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد. برای تهیه و چاپ این کتاب مرجع، مدت زمان تقریبی هشت سال پیش بینی شده است. (احتمالاً از زمان تصمیم گیری این کار یعنی از سال  1382 شروع شده )

برگرفته از: ایمیل ارسالی انجمن علمی دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران به گروه بحث کتابداری

پی نوشت: بنده نیز به عنوان یک کتابدار در حوزه علوم پزشکی و سلامت معتقدم که کتابداران خواهند توانست در تهیه هر چه بهتر این دائره المعارف نقش مهمی داشته باشند, به هر حال صلاح مملکت خویش خسروان دانند, باید دید نظر دست اندرکاران این منبع مرجع چیست؟ ضمنا علاقمندان  می توانند مدخل های پیشنهادی خود را ارسال نموده یا برای هر گونه همکاری با این مجموعه اعلام آمادگی نمایند, همچنین می توانند پیشنهادات و انتقادات خود را ارسال کنند. اطلاعات کامل تر و بیشتر را از سایت این دائره المعارف  بخوانید.

وب سایت کتابخانه : بودن یا نبودن...

چند وقت پیش در پی یافتن الگویی مناسب برای ارتقا وب سایت کتابخانه دانشکده٬ برخی از وب سایت های کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایرانی و خارجی را مرور می کردم و به نکات جالب و البته تلخی برخوردم. از میان دانشگاه های علوم پزشکی ابتدا به دانشگاه های علوم پزشکی تهران و دانشگاه ایران و شهید بهشتی مراجعه کرده و سپس برخی وب سایت های خارجی را بررسی کردم. متاسفانه وضعیت وب سایت کتابخانه های دانشکده ای و دانشگاهی در اکثر دانشگاه ها از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نبود. به عنوان مثال از میان هفت دانشکده دانشگاه علوم پزشکی تهران تنها در وب سایت سه دانشکده در قسمت کتابخانه اطلاعاتی راجع به کتابخانه موجود بود که آنها هم به نظر می رسید قدیمی هستند. در سایر دانشگاه ها هم یا اصلا لینکی برای کتابخانه وجود نداشت یا اگر وجود داشت خالی از اطلاعات بود و یا مانند این سه مورد٬ اطلاعات آنها بسیار قدیمی بودند. بنابراین بازنگری و ارتقا وب سایت کتابخانه ها ضروری به نظر می رسد. اطلاعات این وب سایت ها خصوصا برای مراجعانی که از راه های دور قصد مراجعه به کتابخانه را دارند بسیار ضروری خواهد بود٬ ارائه اطلاعاتی مانند ساعات کاری کتابخانه٬ منابع و بخشهای مختلف آن٬ چگونگی استفاده از منابع و سطوح دسترسی هر یک از کاربران به منابع٬ و حتی چگونگی مراجعه به کتابخانه٬ ممکن است به نظر زیاد مهم نباشند اما بی شک برای کاربری که وقت و انرژی محدودی دارد بسیار مهم و حیاتی خواهند بود٬ همچنین این اطلاعات می توانند از بار توضیحات تکراری کتابداران برای تک تک کاربران بکاهند. در نمونه های وب سایت های کتابخانه های خارج از کشور حتی نقشه هایی روی سایت موجود است که علاوه بر نشان دادن موقعیت جغرافیایی کتابخانه به کاربران توصیه می کند که از چه مسیر یا مسیرهایی راحت تر می توانند به کتابخانه مراجعه نمایند٬ مثل این نمونه . پیشنهاد می شود کتابداران کتابخانه های دانشگاه در جهت ارتقا وب سایت های خود قدم برداشته و از محیطی که به آنان اختصاص داده شده است استفاده بهتری بنمایند. امیدوارم کتابداران عزیز تجارب خود را در این زمینه در اختیار همکاران خود قرار دهند.

اینم یک نمونه وب سایت کتابخانه ای خارجی

ادامه خواهد داشت.....

وبلاگ٬ کتابخانه ها و کتابداران

سلام. حال که بنا است از وبلاگ جهت اطلاع رسانی استفاده کنیم٬ بد نیست در اولین یادداشت خود بطور مختصر به فواید این پدیده برای کتابداران و کتابخانه ها بپردازم.
کتابداران باید دانش خود را همگام با پیشرفت تکنولوژی و علوم مختلف به روز نگه دارند بنابراین با ظهور پدیده های نو و جدید کتابداران به سرعت جذب این پدیده ها می شوند وبلاگ به عنوان ارمغان تازه تکنولوژی نشر الکترونیکی به زودی در خدمت کتابداران و کتابخانه ها در آمد .
کتابداران ازجمله اولین افرادی بودند که از این پدیده جدید استقبال کرده و از آن برای انتشار عقاید، افکار و اطلاعات خود به نحوه‌های مختلف استفاده کردند. تعدادی از کتابداران به سرعت وبلاگ ها را به عنوان منابع مهم عقاید، اطلاعات، تفریح و سرگرمی شناخته اند و وبلاگ هایی بوسیله کتابداران ،کتابخانه ها و سرویسهای اطلاع رسانی، گروه های کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهها، و انجمن های حرفه ای کتابداری ساخته میشوند. بدین ترتیب در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی، وبلاگ هایی به وجود آمده اند که اطلاعات جاری درباره علوم کتابداری و اطلاع رسانی را بصورت عام یا خاص برای خوانندگان تهیه میکنند
اهداف متنوعی برای وبلاگ‌های کتابخانه‌ها می‌توان در نظر گرفت: ارزیابی نیازهای اولیه ,راهنمایی کاربران به منابع و اخبار جالب و مفید؛ ارائه اطلاعات درباره فعالیتها، وقایع ملی و محلی در حوزه IT ، کتاب و دنیای کتابخانه‌ها؛ ارائه اخبار مهم خدمات کتابداری و اطلاع رسانی؛ ارسال نظرات خوانندگان.
کتابخانه ها بر اساس نوع، هدف و جامعه کاربران خود،  انگیزه های متفاوتی از تهیه وبلاگ دارند ازجمله: اشاعه اخبار و اطلاعات کتابخانه، معرفی منابع جالب و جدید به کاربران، اشتراک اطلاعات حرفهای برای کتابداران، آموزش کتابداری و...