شاخص h : جدیدترین شیوه اندازه گیری کمی برونداد علمی محققان

ماه قبل تصمیم داشتم با نوشته استفاده از Alert :قسمت اول از سری نوشته های آموزشی، پیرامون استفاده از منابع الکترونیکی مطالبی را در این وب نوشت ارایه کنم اما بعدا که قرار شد کتابی با همین نام در هفته پژوهش ارایه شود گفتم آخه این چه کاریه؟!. اما حالا که کتاب به برای عرضه در نمایشگاه نرسید گفتم بد نیست قسمتی از یکی از مطالبی را که هم جدید است و هم جالب اینجا بنویسم.

برای اندازه گیری کمی برونداد علمی محققان شاخصهای اندازه گیری گوناگونی تا بحال پیشنهاد شده است. یکی از جدیدترین این شاخصها که در سال 2005 میلادی پیشنهاد شد و به لحاظ سادگی و سهولت کاربرد و برتری مزایای آن بر سایر روشها مورد توجه پژوهشگران علم سنجی قرار گرفته است شاخصh (Hirsch Index) می باشد. شاخص h یک محقق عبارت است ازh تعداد از مقالات وی که به هرکدام دست­کم h بار استناد شده­باشد. بدین مفهوم که شاخصh یک نویسنده ده خواهد بود اگر ده مقاله داشته باشد که به هرکدام دست کم ده بار استناد شده باشد. بدیهی است هر چه این عدد بزرگتر باشد نشان از توان علمی و تاثیر گذاری بیشتر بر علم خواهد بود. البته اندازه گیری دقیق شاخصh به جامع بودن پایگاه اطلاعاتی مورد جستجو بستگی دارد. شاخصh بدست آمده از Scopus, Google Scholarو Web of Science  یکسان نیست ولی به دلیل جامعیت و پوشش موضوعی Web of Science ،این پایگاه اطلاعاتی به جهت انجام تحلیل استنادی بیشتر مورد استفاده محققان قرار می­گیرد.

برای بدست آوردن عدد h ، پس از انجام جستجو، مقالات را بر حسب استناد به ترتیب نزولی مرتب کرده و شماره مقاله را با تعداد استنادات مقایسه می کنیم تا آنجا که تعداد استناد مساوی یا بیشتر از شماره مقاله باشد. شماره آن مقاله نشاندهنده عدد h نویسنده می باشد.

به جهت اهمیت استفاده از این شاخص، امکان اندازه­گیری خودکار شاخصh در ویرایش جدید Web of Science  فراهم آمده است.

به طور مثال برای یافتن شاخص h شخصی به نام Hirsch JE پس از انجام جستجو در WOS، بر روی Citation Report کلیک کنید. نتایج به صورت دو نمودار تعداد مقالات نوشته شده و تعداد استنادات به تفکیک سال نمایش داده خواهد شد. می­توان با کلیک بر روی View، تمامی استنادات به کل مقالات نویسنده را مشاهده کرد و یا با کلیک بر روی View Without Self Citation تعداد مقالات خود استنادی را از فهرست استنادات پالایش نمود. عدد نشان داده شده در مقابل h-index ، نشان دهنده عدد h نویسنده خواهد بود.

شاخصh علاوه بر مقایسه نویسندگان، برای مقایسه موسسات، دانشگاهها و حتی کشور ها مورد استفاده قرار می گیرد. اما برای مقایسه نویسندگان، کشورها و... با یکدیگر، باید به عوامل گوناگون اثرگذار بر این مقایسه توجه کرد.

خوب چرا معطلید؛ محققان دانشگاه خود را (البته به صورت موضوعی برای مقایسه منصفانه) با یکدیگر مقایسه کنید. 

-  برای مطالعه بیشتردر مورد شاخصh  مراجعه شود به: Hirsch, J.E. "an index to quantify an individual's scientific research output". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS).102(46).15 Nov 2005. pp: 16569-16572.available at: http://arxiv.org/pdf/physics/0508025

افزودنی ویرایش ۲:

بزرگترین شاخصh در کل دنیا مربوط به حوزه علوم زیستی با عددh 197 و بزرگترین شاخصh محققان ایران جناب آقای دکتر شمسی پور استاد شیمی دانشگاه رازی کرمانشگاه با عددh 33 می باشد.